Geçen yıl bilimsel tartışmalara konu olan 99 milyon yıllık kehribarın içine gömülmüş minik bir kafatasının, başlangıçta dünyanın en küçük dinozor türüne ait olduğu düşünülüyordu. Ancak, “Oculudentavis khaungraae” adı verilen türün keşfini açıklayan Mart 2020 tarihli bilimsel makale o yıl geri çekildi.

KERTENKELE OLDUĞU ORTAYA ÇIKTI

Bu hafta başında yayınlanan ve daha iyi korunmuş başka bir kehribar örneğine dayanan yeni araştırma, kafatasının tarih öncesi bir kertenkeleye ait olduğunu gösteriyor.

Yeni çalışmanın ortak yazarı, Teksas’taki Sam Houston Eyalet Üniversitesi’nden Juan Diego Daza, “Bu gerçekten tuhaf bir hayvan. Bugün sahip olduğumuz diğer kertenkelelerden farklı. 99 milyon yıllık süreç içerisinde, birçok kertenkelenin ortaya çıktığını tahmin ediyoruz, ancak hala modern görünümlerini geliştirmediler. Bu yüzden bizi kandırabilirler. Şu ya da bu grubun özelliklerine sahip olabilirler ama gerçekte tam olarak uyuşmuyorlar” dedi.

HER İKİ ÖRNEK DE 99 MİLYON YAŞINDA

Current Biology dergisinde yayınlanan yeni makalenin yazarları, kehribarın bulunduğu Hindistan ve Myanmar’daki Naga halkının onuruna hayvan fosiline “Oculudentavis naga” adını verdi. Oculudentavis khaungraae ile aynı aileden veya cinsten olduğunu, ancak muhtemelen farklı bir tür olduğunu söylediler.

Oculudentavis, Latince’de “göz dişi kuşu” anlamına geliyor. Ancak Daza, hayvan türlerini adlandırmak ve düzenlemek için taksonomik kuralların, doğru olmasa da onu kullanmaya devam etmeleri gerektiği anlamına geldiğini söyledi.

Daza, “Oculudentavis başlangıçta bu türü tanımlamak için kullanılan isim olduğundan, önceliği var ve bunu sürdürmek zorundayız” dedi. Bununla birlikte, Myanmar’da bir kehribar içinde bulunan her iki örneğin 99 milyon yaşında olduğu belirtildi.

KAFATASLARI ARAŞTIRMACILARI YANILTTI

Bununla birlikte, araştırmanın yazarları CT taramalarını kullanarak, hayvanları kertenkele olarak tanımlayan özellikleri tespit etti. Bunlar arasında dinozor dişlerinden farklılık, kertenkele benzeri göz yapıları ve omuz kemikleri ve diğer ölçekli sürüngenler tarafından evrensel olarak paylaşılan hokey sopası şeklindeki kafatası yer alıyor.

Daha iyi korunmuş örnekte, ekip, diğer kertenkeleler tarafından paylaşılan özellikler olan, burnun üstünden aşağı doğru uzanan yükseltilmiş bir kret  (çene kemiğinin tepe noktası) ve çenenin altında gevşek bir deri kanadı tespit etti.

Yazarlar, her iki türün de kafataslarının, eski ağaç kabuğundan elde edilen reçine küreciklerinden yapılan kehribarın etraflarında sertleşmesiyle deforme olduğuna inanıyor.

Florida Doğa Tarihi Müzesi’nin Dijital Keşif ve Yayma Laboratuvarı direktörü yazar Edward Stanley, kafatasındaki deformasyonların Oculudentavis khaungraae’nin kuş benzeri özelliklerini,  Oculudentavis naga’nın ise kertenkele benzeri özelliklerini büyüttüğünü söyledi.

Stanley, “Bir kertenkeleyi alıp burnunu üçgen bir şekle soktuğunuzu hayal edin. Daha çok bir kuşa benziyordu. Kuşlar dinozorların yaşayan tek akrabalarıdır” ifadelerini kullandı.

ETİK BİR MAYIN TARLASI

Paleontolojinin son yıllardaki en heyecan verici bulgularından bazıları, kuzey Myanmar’ın zengin kehribar yataklarında ortaya çıktı. Kehribarın çoğu, koleksiyoncular ve bilim insanları tarafından satın alındığı güneybatı Çin’deki pazarlara gidiyor.

Bununla birlikte, özellikle Myanmar ordusunun kehribar madenlerinin kontrolünü ele geçirdiği 2017’den bu yana, kehribar satışından kimin yararlandığına dair etik kaygılar ortaya çıktı.  Hükümet güçleri ve etnik azınlıklar yıllardır bu bölgede savaşıyor ve bir Birleşmiş Milletler raporu orduyu işkence, adam kaçırma, tecavüz ve cinsel şiddetle suçladı.

Çalışmanın yazarları tarafından yapılan açıklamada kehribarın gemolog Adolf Peretti tarafından 2017’den önce Myanmar ordusuyla bağlantısı olmayan yetkili bir şirketten satın alındığını ve satıştan elde edilen paranın silahlı çatışmayı desteklemediğini söyledi.