HPV, 100’den fazla genetik çeşide sahip bir virüs. Bu virüs, insan cilt ve mukozalarında siğillere ve uzun dönemde kansere neden olabiliyor. En sık görülen cinsel yolla bulaşan hastalıklar arasında. Genel olarak HPV sadece kadınları ilgilendiren bir durummuş gibi algılansa da hem kadınları hem de erkekleri tehdit eden bir hastalık. Bu nedenle hem kadınların hem de erkeklerin aşılanması gerekiyor.

 

Bilinen 179 tane alt türü olan HPV zararsız siğilden çeşitli kanserlere kadar farklı klinik etki oluşturur. HPV; genital siğil, baş-boyun kanseri, vajina-vulva kanseri, penis kanseri, makat kanseri ve rahim ağzı kanseri ile ilişkilendirilir.

 

107 ÜLKEDE RUTİN AŞI TAKVİMİNDE

Kadınların en çok yakalandığı kanser türlerinden biri olan rahim ağzı kanserine karşı oldukça etkili olan HPV Aşısı, dünyada 107 ülkede rutin aşı takvimi içinde kadınlara uygulanıyor. Günümüzde HPV aşısının Türkiye’de de rutin aşı takvimine alınması isteniyor.

Ancak HPV çoğunlukla kadınları tehdit eden bir sorunmuş gibi gözükse de erkekler için de riskli ve kansere neden oluyor.

Dünya Sağlık Örgütü, rahim ağzı kanserine karşı 9-14 yaş arasındaki kız çocuklarına aşı yapılmasını öneriyor. HPV aşısı rutin aşı takviminde bulunan ülkelerde yapılan çalışmalar, aşılanan kadın sayısının artmasıyla HPV kaynaklı kanserlerin görülme sıklığının azaldığını ortaya koyuyor.

AŞILANAN ERKEKLER HASTALIĞIN YAYILMA RİSKİNİ AZALTIYOR

Kuzeydoğu Ohio Tıp Üniversitesi’nde bulaşıcı hastalıklar alanında profesör olan Richard Watkins, erkek çocukları için HPV aşısını kesinlikle tavsiye ettiğini söylüyor ve “Dezavantajı yoktur ve kanser riskini azaltabilir” diyor.

Ohio Eyalet Üniversitesi Kapsamlı Kanser Merkezi’nde nüfus bilimleri araştırmacısı olan Electra Paskett, aşılanan erkeklerin HPV’nin başkalarına yayılmasını durdurmaya da yardımcı olabileceğini söylüyor. “Erkekler HPV için ‘rezervuar’ olarak düşünülür ve bunu partnerlerine iletebilirler.

2021 Amerikan Klinik Onkoloji Derneği yıllık toplantısında yayınlanan verilere göre, HPV 2001’den 2017’ye kadar genç erkeklerde baş ve boyun kanserlerinde beş kat artışa neden oldu.

Memorial Sloan Kettering’den baş ve boyun kanseri hastalarıyla ilgilenen tıbbi bir onkolog olan David Pfister da bu kanser vakalarının yıllar önce virüs bulaşmış kişilerde yeni ortaya çıktığını söylüyor.

“HPV enfeksiyonu ile gırtlak kanserleri arasındaki ilişki kurulduğunda, bu kanserlerin oranındaki önemli artışı daha iyi anladık” diyor.

CDC’ye göre, 2013’ten 2017’ye kadar kadınlarda yaklaşık 25.000 ve erkeklerde 19.000 HPV ile ilişkili kanser vakası vardı. HPV’nin neden olduğu her on kanser vakasından dördünden fazlası erkeklerde görüldü.

Biz de HPV’nin hem kadınlar hem de erkekler üzerindeki etkilerini, HPV aşılarının etkinliğini Prof. Dr. Ürolog Ege Can Şerefoğlu ve Kadın Hastaları ve Doğum & Jinekolojik Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. M. Murat Naki ile konuştuk. İşte 13 soru 13 yanıt…

HPV nedir, nasıl bulaşır?

Murat Naki: HPV bulaşması için cinsel aktivite gerekir ve bu cinsel aktivite için penis ve vajina birlikteliği şart değildir. Oral, elle ya da anal ilişki yoluyla ve sürtünme tarzı cinsel ilişki yoluyla da bulaşabilen bir virüstür. Özellikle erken yaşta cinsel ilişkiye başlayan insanlarda yaygın olarak bulaşabilir. Ancak erken yaşlarda HPV’nin kendiliğinden düzelme olasılığı ileri yaşlara göre biraz daha yüksektir.

PENİS KANSERİNE VE ERKEK KISIRLIĞINA YOL AÇIYOR

HPV erkeklerde ne gibi sorunlara neden oluyor? Penis ve testis kanserine neden olur mu?

Ege Can Şerefoğlu: Erkeklerde genellikle el, ayak ve genital bölgede lezyonlara neden olan HPV son yıllarda anüs çevresinde, ağız ve boğaz lezyonlarına da neden olabiliyor. Nüfuz ettiği hücrelerde kontrolsüz çoğalmaya neden olan HPV virüsünün başta penis kanseri olmak üzere erkeklerde birçok kanser türü ile ilişkili olduğu biliniyor. HPV’nin testis kanseri ile ilişkisini gösteren bilimsel veri yoktur ancak penis kanserinin en önemli nedenlerinden biridir. HPV’nin 40’tan fazla çeşidi genital bölgede siğile neden olabilir.

Özellikle HPV tip-16 ve tip-18’in penis kanseriyle ilişkili olduğu saptanmıştır. Ayrıca HPV’nin erkek kısırlığına yol açabileceğine dair güncel bilimsel bulgular mevcuttur.

Murat Naki: HPV erkeklerde özellikle anüs ve penis kanserleri, ağız içi; dil, dudak, gırtlak kanseri risklerini artırmaktadır. Bununla birlikte “kanser öncesi hücresel değişiklik” dediğimiz preinvaziv lezyon aşamasının sadece kadınlarda vulva, vajina ve rahim ağzında yapmakta olduğu için klinik olarak kadınlarda daha önemli bir virüs olduğunu söyleyebiliriz.

AŞI İÇİN EN ETKİN DÖNEM ÇOCUKLUK ÇAĞI

HPV aşısı kaç yaşından itibaren yapılmaya başlanmalı? Ne kadar erken yaşta yapılırsa o kadar iyi mi?

Murat Naki: HPV aşısı 9 yaşından itibaren tüm kız ve erkek çocuklara yapılabilir. Ancak okul çağı aşılaması yapılabilmesi açısından tüm dünyada 11-12 yaş arası kız ve erkek çocukların HPV aşısı ile aşılanmaları kuralı mevcuttur. 11-12 yaşlarda aşılanamayan çocukların 15 yaşa kadar aşılanması durumunda sadece 2 doz yeterlidir. 15 yaşından sonraki telafi aşılamalarında, aşıların 3 doz yapılması gerekir. Günümüzdeki bilgiler ve bilimsel veriler kadınlarda ve erkeklerde üst yaş sınırının olmadığını gösteriyor.

Dolayısıyla, telafi aşılamasını kaçıran genç erişkinlerden sonra bile yaşamları boyunca herhangi bir dönemde kadınlar ve erkekler HPV aşılamasını yaptırabilir. Tabii ki bütün aşılamalarda olduğu gibi çocukluk çağı aşılamaları her zaman için bağışıklık sistemini daha iyi uyarabildiği için aşının en etkin olduğu dönem çocukluk çağıdır.

Erkekte HPV testi nasıl uygulanır? 

Ege Can Şerefoğlu: Erkeklerde HPV tanısı genellikle muayene ile konur. Tanıdan emin olunmayan durumlarda biyopsi yapılarak tanı kesinleştirilir. Deri ve mukozalardan alınan sürüntülere uygulanan bazı nükleik asit testleri de HPV tanısı için kullanılır ancak bu testler masraflı olduğundan klinik pratikte nadiren uygulanır.

KOYU RENKLİ KABARIK LEZYONLARA DİKKAT

Erkeklerde HPV virüsü olduğu nasıl anlaşılır? 

Ege Can Şerefoğlu: Deriden kabarık olan karnabahar benzeri lezyonların varlığı, HPV lezyonları için tipiktir. Hastalar genellikle genital bölgelerinde fark ettikleri koyu renkli, yüzeyden kabarık lezyonların varlığı nedeniyle bir hekime başvurur. Üroloji veya dermatoloji uzmanınca muayene edilen hastada genellikle HPV tanısı kolayca konulur ve nadiren ileri tetkikler gerekir.

HPV aşısı ne kadar süre koruyor?

Murat Naki: Güncel bilimsel veriler yaklaşık 17-18 yıldır yapılan bu aşının henüz bir tekrarlama dozuna gerek olmadığını gösteriyor. Şu an için elimizde olan bilgilere göre aşının koruyuculuğu ömür boyu sürüyor yani ek bir doz gerektirmiyor.

HPV erkekleri de tehdit ettiğine göre tıpkı kız çocukları gibi erkek çocuklarının da aşılanması gerekmez mi? 

Ege Can Şerefoğlu: Kesinlikle gerekir. Birçok Avrupa ülkesi ve ABD bu nedenle rutin HPV aşılama programlarında kız ve erkek çocuklarına birlikte yer veriyor. Şunu unutmamak gerekir: Aşılanmayan erkek çocuklar ileride kadın partnerlerine bu hastalığı bulaştırıp onların rahim ağzı kanseri olmasına yol açabilir.

Ülkemizde isteyen herkes özel hastaneye gidip erkek çocuklarına HPV aşısı uygulatabilir mi? Bunun yaygınlığı nedir? 

Ege Can Şerefoğlu: Aileler sağlık kuruluşlarına başvurarak çocuklarına HPV aşısı uygulatabilir ancak rutin aşı programında yer almayan bu uygulamanın kayıtları tutulmadığından, yaygınlığı ile ilgili sayısal değer vermek zor.

ERKEKLER YAYGIN OLARAK HPV AŞISI YAPTIRMIYOR

Erkeklere HPV aşısı uygulanıyor mu? Ülkemizde ne kadar yaygın? 

Ege Can Şerefoğlu: Özellikle Avrupa ve ABD gibi gelişmiş ülkelerde 11-12 yaşlarından itibaren cinsiyet ayırt etmeksizin HPV aşısı uygulanması öneriliyor. Birçok ülke HPV aşılarını rutin aşılama programlarına dahil etmiş, 26 yaşına kadar bu aşıları sigorta geri ödemesi kapsamına aldı. Ülkemizin de dahil olduğu gelişmekte olan ülkelerde ise erkeklerin HPV aşısı yaptırmaları henüz yeterli yaygınlığa ulaşmadı. Çoklu cinsel partneri olan veya bağışıklık sistemi başka hastalıklar nedeniyle zayıflayan erkeklerin 45 yaşına kadar HPV aşısı olması öneriliyor.

Erkeklere uygulanan rutin HPV testi var mı? 

Ege Can Şerefoğlu: Erkeklerde uygulanan rutin bir HPV testi yok. Tanı üroloji veya dermatoloji uzmanı tarafından yapılan muayene ile konuyor.

HPV bir kez bulaşırsa hep vücutta kalır mı yoksa bağışıklık sistemi sayesinde birkaç sene içinde virüs yok olur mu?

Murat Naki: Cinsel aktivesi olan kadınların hemen tamamı yaşamları boyunca en bir kez HPV ile karşılaşır. Ancak HPV, vücudun bağışıklık sistemiyle birlikte yaklaşık birkaç yıl içerisinde yüzde 80-90 olasılıkla vücuttan atılabiliyor. Dolayısıyla, herhangi bir tedavi almaksızın bile HPV’lerin yüzde 80-90’ı vücuttan kendiliğinden atılabilir.

HPV bulaştıktan sonra aşı yapılır mı? Faydası var mı?

Ege Can Şerefoğlu: HPV bulaştıktan sonra da aşılama yapılabilir. Bu aşıların mevcut lezyonların tekrar riskini azalttığı bildirilmiştir. Ayrıca HPV aşıları kanser ile ilişkili olan ve daha nadir görülen HPV türlerine yönelik geliştirilmiştir. HPV’nin çok fazla alt tipi mevcut ve bu nedenle HPV aşısı sayesinde henüz edinilmemiş olan tehlikeli HPV alt tiplerine karşı koruma sağlanabiliyor. Bu yüzden kişilerde genital siğil olup olmamasına bakılmaksızın aşılama öneriliyor.

Son olarak rutin aşı takviminde kız çocukları gibi erkek çocuklarına da HPV aşısını uygulayan ülkeler hangileridir?  

Ege Can Şerefoğlu: HPV aşısı birçok ülkede erkek çocuklarının da rutin aşı programına alınmıştır. Örnek olarak ABD, İngiltere, İtalya, Almanya gibi gelişmiş ülkelerin yanı sıra Brezilya, Arjantin, Türkmenistan gibi gelişmekte olan ülkeler kız çocukları gibi erkek çocuklarına da HPV aşısı uyguluyor.