ABD ve Rusya liderlerinin ilk yüz yüze randevusuna artık dakikalar kaldı. Joe Biden Cenevre’de Rus mevkidaşı Vladimir Putin’i bekliyor.
NATO zirvesine katılan ABD Başkanı Biden, Cenevre’ye Pazartesi öğleden sonra Air Force One uçağıyla indi ve havalimanında ünlü makam araçları Cadillac One, nam-ı diğer Canavarlar bekliyordu.
Rus resmi medyası, Putin’i Cenevre’ye götüren uçağın Karadeniz üstünden geçtiği rotayı paylaştı. RSD505 kodlu söz konusu uçak, Karadeniz kıyısındaki Rus şehri Soçi’den havalandı. Putin’in uçağının dakikalar içinde Cenevre’ye ulaşması bekleniyor.
Radar sistemleri kurulan ve kuş uçurtulmayan şehirde bu sabah ise daha gün ağarmadan yollar kapatıldı, randevunun gerçekleşeceği Villa la Grange çevresine ise hiç kimse alınmıyor. Son hazırlıklar tamamlandı, kırmızı halı serildi.
Cenevre Gölü’nde teknelerle devriye gezen polis ekiplerinin ardından Biden’ın kente geldiği dakikalarda sokaklarda askeri zırhlı araçlar göründü. Zırhlı araçlar, ABD heyetinin kaldığı otelin etrafına konuşlandırıldı.
DIŞİŞLERİ BAKANLARI DA OLACAK
Tarihi görüşmenin ikili olması planlanmıyor. İlk aşamada Putin, Biden ve dışişleri bakanları Sergey Lavrov ile Antony Blinken hazır bulunacak. Daha sonra çoğunlukla danışmanlardan oluşan heyetler katılacak.
Randevunun en sıcak başlıklarından biri Ukrayna olacak. Kırım’ın ilhakından bu yana Batılı ülkelerin yaptırımına hedef olan Rus ekonomisi, geride kalan yedi yılda on milyarlarca dolarlık bir fatura ödedi. Siber saldırılar ve uzayda silahlanmanın ele alınacağı görüşmedeki büyük sürprizi Rus medyası duyurdu.
Resmi yayın organı Sputnik, Rusya ve ABD liderlerinin Ortadoğu, Suriye, Libya, Afganistan, Kore Yarımadası ve Belarus gibi başlıkları da konuşacağını bildiriyor. Asıl sürpriz ise, Dağlık Karabağ. Azerbaycan, 44 gün süren savaşta Ermenistan’ı mağlup ederek işgal altındaki topraklarını Kasım 2020’de geri almıştı.
CNN International, Joe Biden’ın siyasi kariyerinde Sovyetler Birliği döneminden bu yana beş liderle bir araya geldiğini aktarıyor. 1973’te senatör olarak Moskova’yı ziyaret eden Biden, üç Sovyetler Birliği ve iki Rusya lideri ile görüştü.
Rusya’yı neredeyse çeyrek asırdır yöneten Vladimir Putin ise, bugüne kadar George Bush’tan Barack Obama ve Donald Trump’a kadar en fazla ABD Başkanı ile buluşan Rus lider unvanını elinde bulunduruyor.
Beş saat sürmesi beklenen görüşmede liderlerin birlikte yemek yemesi planlanmıyor. ABD’li yetkili, bu durumu “Ekmeği bölüşmek yok” sözleriyle değerlendirdi. Görüşme sonrası iki lider ayrı ayrı basın toplantısı düzenleyecek.
Biden’ın Brüksel’den İsviçre’ye uçuşu sırasında Air Force 1 uçağında gazetecilere konuşan üst düzey bir Amerikalı yetkili, “Bu görüşmede çok büyük dönüm noktası yaratacak bir gelişme olmasını beklemiyoruz” dedi. Putin’in dış politika danışmanı Yuri Ushakov da “Herhangi bir anlaşmaya varılır mı, emin değilim” açıklaması yaptı.
BIDEN SORUYU GEÇİŞTİRMEYE ÇALIŞTI
ABD lideri Biden, NATO zirvesinde Rus mevkidaşını ‘zeki, zor ve değerini hak edenbir hasım’ olarak tanımladı ve Washington’ın kırmızı çizgilerini Putin’e göstereceğini söyledi.
Basın toplantısında gazeteciler Biden’a Putin için daha önce ‘katil’ dediğini hatırlattı, ABD lideri ise kısa bir süre bu soruyu geçiştirmeye çalıştı ancak sözlerini toparlayamayınca da “Bunun yapmak üzere olduğumuz toplantı açısından çok da önemli olduğunu düşünmüyorum” dedi.
Rusya’ya yeni yaptırımları açıklayan Biden’ın Putin’e ‘katil’ demesi üzerine Moskova, Washington’daki büyükelçisini geri çağırmıştı. ABD de Moskova büyükelçisini Nisan ayında ülkeye geri çağırdı. Şu an iki ülkenin büyükelçisi de yok.
Rusya’nın Kırım’a el koymasıyla türbülansa giren ABD-Rusya ilişkileri, Suriye’deki savaş, Moskova’nın ABD seçimlerine müdahalesi ve siber saldırılar gibi bir dizi olayla savruldu. BBC’nin Moskova muhabiri Steve Rosenberg, dünyanın beklediği zirve öncesinde bir Rus yetkilinin kendisine Soğuk Savaş’tan bu yana ilişkilerdeki en kötü dönemin yaşandığını söylediğini canlı yayında aktardı.
SOĞUK SAVAŞ’TAN BU YANA EN KÖTÜ DÖNEM
Cenevre’deki görüşme pek dostane bir buluşma olmayacak. Her iki taraf da ikili ilişkilerin dibe vurduğunu kabul ediyor. Moskova’daki düşünce kuruluşu RIAC’ın başkanı Andrey Kortunov, “Zirve sembolik açıdan önemli. Rusya’yı ABD ile aynı lige koyuyor ve bu durum Putin açısından önemsiz değil” diyor.
Atacağı adımların tahmin edilememesiyle bilinen Rusya lideri Putin, ABD ile işbirliği yapılabilecek konular olduğunu söyledi. Yeni bir nükleer silahların denetimi anlaşması, Suriye ve Libya gibi bölgesel çatışmalar ve iklim değişikliğini örnek gösterdi. Putin, “Bu konularda birlikte çalışmanın mekanizmalarını yaratabilirsek, o zaman zirve boşa gitmemiş olur” diye ekledi.
Siyasi yorumcu Lilia Shevtsova ise, “Putin’in amacı kesinlikle ABD Başkanı ile eşit pozisyonda olmak. Kendi belirlediği zeminde saygı görmek ve bir güç gösterisi yapmak istiyor” ifadesini kullanıyor.
Buluşma yeri olarak Cenevre’nin seçilmiş olması 1985 yılında, Soğuk Savaş dönemi koşullarında dönemin ABD Başkanı Ronald Reagan ile Sovyetler Birliği’nin lideri Mihail Gorbaçov arasında yapılan görüşmeyi hatırlatıyor. Fakat Biden-Putin randevusundan o tarihi görüşmeye benzer bir kişisel ilişki ya da siyasi yumuşama çıkması ihtimali çok az.
The New York Times yazarı Serge Schmemann, randevuyu Reagan-Gorbaçov buluşmasıyla karşılaştırdı. Schmemann’a göre, Moskova ve Washington arasındaki diyaloğun en düşük seviyede olduğu ve her iki liderin de bunu kabul ettiği göz önüne alındığında, randevu ortak bildiri olmadan dahi başlı başına bir başarı olacak.
Washington-Moskova hattındaki ilişkilerin en dipte olduğunu vurgulayan Time dergisi yazarı Madeline Roache ise, “Putin’in Biden ile görüşmesi şüphesiz eski ABD Başkanı Donald Trump ile görüşmesinden çok farklı olacak” diyor.
EN BÜYÜK GÖVDE GÖSTERİSİ
Rusya’nın 2014 yılında Kırım’a el koymasıyla başlayan gerilim atmosferi, bu yılın Nisan ayında Putin’in Ukrayna sınırına devasa bir ordu yığmasıyla zirve noktasına ulaştı, Rus savaş gemileri Karadeniz’i kapattı.
Tansiyonun yükseldiği günlerde Akdeniz’den Karadeniz’e geçmeye hazırlanan ABD savaş gemileri ise, Biden ve Putin arasındaki telefon görüşmesinin ardından Ege Denizi’nde rota değiştirdi.
Mayıs ayında başlayan NATO’nun Defender Europe 21 tatbikatı, son çeyrek yüzyılın en büyüğüydü, Moskova NATO ordularının hareketlerini adım adım izleyip sınırına yeni birlikler konuşlandırma kararı aldı.
